Η φύση καταπραΰνει τον εγκέφαλο και θεραπεύει το σώμα;

Ως επί το πλείστον, ο εγκέφαλός μας δεν έχει εξελιχθεί σε αστικό περιβάλλον. Ωστόσο, μέσα σε λίγες δεκαετίες, σχεδόν το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις. Παρά την ευημερία που συνδέουμε με τις πόλεις, η αστικοποίηση αποτελεί μείζον ζήτημα υγείας. Οι γρήγοροι ρυθμοί της αστικής ζωής αποτελούν πηγή άγχους. Βλέπουμε τις συνέπειες στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά των ανθρώπων που έχουν μεγαλώσει σε μια πόλη ή ζουν σε μια πόλη.

Το θετικό είναι ότι οι κάτοικοι των πόλεων είναι κατά μέσο όρο πλουσιότεροι και απολαμβάνουν καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, διατροφή και υγιεινή. Από την άλλη πλευρά, είναι πιο ευάλωτοι σε χρόνιες ασθένειες και αντιμετωπίζουν ένα πιο αγχωτικό και απαιτητικό κοινωνικό περιβάλλον και μεγαλύτερες ανισότητες. Μάλιστα, οι κάτοικοι των πόλεων έχουν 21% περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από αγχώδεις διαταραχές. Στην περίπτωση των διαταραχών της διάθεσης, ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται στο 39%.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature συνδέει τη διαβίωση σε αστικό περιβάλλον με την ευαισθησία στο κοινωνικό στρες. Οι μαγνητικές τομογραφίες αποκαλύπτουν ότι η μεγαλύτερη έκθεση σε αστικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη δραστηριότητα στην αμυγδαλή της παρεγκεφαλίδας, ένα τμήμα του εγκεφάλου που συνδέεται με συναισθήματα όπως ο φόβος και η παραγωγή ορμονών που σχετίζονται με το στρες. Σύμφωνα με τη μελέτη, η παρεγκεφαλιδική αμυγδαλή "παίζει σημαντικό ρόλο στις αγχώδεις διαταραχές, στην κατάθλιψη και σε άλλες συμπεριφορές που είναι πιο διαδεδομένες στις πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της βίας".

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι τα άτομα που ζούσαν σε αστικές περιοχές τα πρώτα 15 χρόνια της ζωής τους είχαν αυξημένη δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που βοηθά στη ρύθμιση της παρεγκεφαλιδικής αμυγδαλής. Επομένως, αν μεγαλώσατε σε μια πόλη, μπορεί να είστε πιο ευάλωτοι στο στρες από ό,τι οι άνθρωποι που μετακόμισαν εκεί αργότερα.

Ο συγγραφέας και καθηγητής David Gessner λέει ότι μετατρεπόμαστε σε "νευρικά" ζώα. Είναι σαν να χτυπάει ένα ξυπνητήρι στον εγκέφαλό μας κάθε 30 δευτερόλεπτα, υπονομεύοντας την ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Με την αστική ζωή έρχεται η συνεχής ανάγκη να φιλτράρουμε τις πληροφορίες, να αποφεύγουμε τους περισπασμούς και να παίρνουμε αποφάσεις. Δίνουμε στον εγκέφαλό μας ελάχιστο χρόνο για να ανακάμψει.

Πώς μπορούμε να επιβραδύνουμε τον ρυθμό; Φαίνεται ότι η λύση βρίσκεται στη φύση. Ο γνωστικός ψυχολόγος David Strayer υποθέτει ότι "η παραμονή στη φύση επιτρέπει στον προμετωπιαίο φλοιό μας, το κέντρο ελέγχου του εγκεφάλου μας, να επιβραδύνει και να ξεκουραστεί, όπως ένας καταπονημένος μυς".

Μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και οι σύντομες αλληλεπιδράσεις με τη φύση μπορούν να καταπραΰνουν τον εγκέφαλο. Ο Gregory Bratman του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ διεξήγαγε ένα πείραμα στο οποίο οι συμμετέχοντες έκαναν έναν 50λεπτο περίπατο σε φυσικό ή αστικό περιβάλλον. Οι άνθρωποι που έκαναν έναν περίπατο στη φύση παρουσίασαν μείωση του άγχους, της μηρυκαστικής σκέψης και των αρνητικών συναισθημάτων, καθώς και αύξηση της ικανότητας μνήμης τους. Πράγματι, η ομάδα του Bratman διαπίστωσε ότι ο περίπατος στη φύση συνέβαλε στη μείωση του μηρυκασμού, της ανθυγιεινής αλλά συνηθισμένης συνήθειας να αναμασάμε τις αιτίες και τις συνέπειες των αρνητικών εμπειριών. Η μελέτη τους έδειξε επίσης ότι η νευρική δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον κίνδυνο ψυχικής ασθένειας μειώθηκε στους συμμετέχοντες που περπατούσαν στη φύση, σε αντίθεση με εκείνους που περπατούσαν σε αστικές περιοχές.

Κορεάτες ερευνητές μελέτησαν τις διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα εθελοντών που έβλεπαν μόνο αστικά τοπία και εκείνων που έβλεπαν μόνο φυσικά τοπία. Οι μαγνητικές τομογραφίες όσων τους παρουσιάστηκαν αστικές εικόνες έδειξαν αύξηση της ροής του αίματος στην περιοχή της παρεγκεφαλιδικής αμυγδαλής. Αντίθετα, όσοι εκτέθηκαν σε φυσικές σκηνές παρουσίασαν αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ενσυναίσθηση και τον αλτρουισμό.

Ερευνητές στην Ιαπωνία διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που κάνουν shinrin-yoku, ή αλλιώς "μπάνιο στο δάσος", εισπνέουν "ευεργετικά βακτήρια, αιθέρια έλαια από φυτά και αρνητικά φορτισμένα ιόντα", τα οποία αλληλεπιδρούν με τα βακτήρια του εντέρου για να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού και να βελτιώσουν την ψυχική και σωματική υγεία.

Η τακτική παραμονή στη φύση δεν είναι πανάκεια για την ψυχική υγεία, αλλά αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ψυχολογικής υγείας και της ανθεκτικότητας. Η φύση μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της ζωής και να ανακάμψουμε. Ακόμη και οι κάτοικοι της πόλης μπορούν εύκολα να απορροφήσουν τη φύση -σε έναν τοπικό κήπο, πάρκο ή μονοπάτι- για να δώσουν ένα διάλειμμα στον καταπονημένο εγκέφαλό τους.